Mistrz gatunku - Andrew Lloyd Webber #1

grafika: broadwayworld.com 

Miał 17 lat, gdy napisał swój pierwszy musical. Dziś nazwisko Andrew Lloyda Webbera znane jest fanom musicalu na całym świecie, a jego dorobek zawiera szereg arcydzieł, które, mimo upływu lat, tak samo zachwycają, tak samo szokują i tak samo wyciskają łzy. Za swoje zasługi otrzymał od królowej Elżbiety II tytuł szlachecki, jest też jednym z piętnastu ludzi na świecie, którzy znajdują się w grupie laureatów EGOT - czyli nagród: Emmy (produkcja telewizyjna), Grammy (muzyka), Oscara (film) oraz Tony (teatr). W dodatku chyba wszyscy miłośnicy sztuki kojarzą jego największe dzieło: musical "Upiór w operze".

   Decydując się na założenie bloga musicalowego, nie wyobrażałam sobie, by mógł on obyć się bez serii wpisów na temat jednego z najwybitniejszych twórców swojej branży - bo nie da się ukryć, Andrew Lloyd Webber jest geniuszem musicalu i niekwestionowanym mistrzem tego gatunku. Stąd pomysł na serię, która będzie próbą podsumowania dokonań tego wspaniałego artysty.

   W tym momencie Andrew Lloyd Webber ma na swoim koncie już 20 musicali, z czego 6 było lub jest nadal wystawiane w Polsce. Każde z tych dzieł, bez względu na czas powstania oraz ówczesne doświadczenie artysty, w pewnym sensie wyróżnia się na tle musicali autorstwa innych kompozytorów. Andrew Lloyd Webber, choć tworzy dzieła balansujące między musicalem a operą, jest jednocześnie doskonale świadomy praw gatunkowych, które ukształtowały się na Broadwayu, i choć na swój sposób bawi się nimi, efektem jego pracy są dzieła będące, można powiedzieć, żywą definicją sztuki musicalowej. Być może to wrażenie wolności twórczej oraz niezwykle zgrabne łączenie powtarzających się motywów wynikają z tego, iż Webber w znacznej większości swoich dzieł nie był ograniczony gotowym librettem; to on wyznaczał kształt musicalu, a teksty były tworzone w drugiej kolejności.

   Twórczość Andrew Lloyda Webbera to coś, obok czego nie można przejść obojętnie - stąd mój pomysł na cykl wpisów poświęconych jego twórczości. Nie chciałabym, by dzieła, które postaram się przybliżyć, były czymś, co się "zalicza" jak tabliczkę mnożenia; dzieła Webbera to coś, w czym warto się zanurzyć na dłużej, dlatego mam nadzieję, że moja praca będzie zaledwie początkiem Waszej przygody z wieloma pięknymi musicalami tego niezwykłego artysty.

The Likes of Us

musical na podstawie książki Leslie Thomas opowiadającej o życiu Thomasa Johna Barnardo

rok powstania: 1965
prapremiera: 2005

libretto: Tim Rice

Historia tego dzieła jest bardzo ciekawa, przede wszystkim dlatego, że był to debiut kompozytorski młodziutkiego Webbera. Postanowił on nawiązać kontakt z niewiele starszym od niego autorem tekstów piosenek i wkrótce stworzyli oni wspólnie dzieło bazujące na historii Thomasa Johna Barnardo, człowieka, który założył dom dla ubogich dzieci i w ciągu całego swojego życia uratował oraz przygotował do samodzielnego życia około 60 000 sierot. Jednak projekt ten nie uzyskał w tamtych czasach dofinansowania, dlatego ujrzał światło dzienne dopiero w 2005 roku, kiedy to Andrew Lloyd Webber, już jako właściciel całkiem sporego majątku oraz znaczący działacz kultury, zaprezentował muzykę z tego dzieła na odbywającym się latem w jego posiadłości Sydmonton Festival. Potem, można powiedzieć, musical ten obumarł, ponieważ nigdy nie dotarł pod strzechy żadnego znaczącego teatru. Jedyne, co kompozytor zrobił dla swego pierworodnego dziecka, to odstąpił prawa autorskie, dzięki czemu umożliwił jego wystawienie między innymi przez dziecięcą grupę artystyczną o nazwie "Kidz R Us" w hrabstwie Kornwalia w Wielkiej Brytanii.

   Tworząc musical "The Likes of Us", Andrew Lloyd Webber inspirował się dziełami broadwayowskimi z lat 40-tych oraz 50-tych. Jest to w zasadzie jedyne jego dzieło, które tak bardzo przypomina w swoim brzmieniu tradycyjne musicale, ponieważ każda kolejna jego produkcja była znacznie bardziej zbliżona do opery. W tym przypadku możemy również znaleźć ślady wpływów innych twórców, którzy w tamtym czasie kształtowali twórczość Webbera: Richarda Rodgersa, Fredericka Loewe i Lionela Barta. Niemniej dziś jest to wciąż "pierwszy musical Webbera i Rice'a"... dlatego moim zdaniem warto o nim pamiętać.

   

 

Józef i cudowny płaszcz snów w technikolorze

musical na podstawie historii Józefa Egipskiego, opisanej
w Księdze Rodzaju Starego Testamentu

rok powstania: 1968

libretto: Tim Rice

polska prapremiera: 17 lutego 1996 roku,
Teatr Powszechny w Radomiu

   Józef - w kontekście tradycji chrześcijańskiej imię to dla wielu z nas kojarzy się z Józefem z Nazaretu, mężem Maryi i opiekunem Jezusa Chrystusa. Odnoszę wrażenie, że właściwy bohater musicalu - Józef Egipski, którego życie datuje się na ponad półtora tysiąca lat przed Chrystusem - jest w naszej kulturze nieco zapomniany.
   Co ciekawe, obie te postacie (według Starego Testamentu) pochodzą z tego samego rodu: Józef z Nazaretu był potomkiem Judy, syna Jakuba i Lei, z kolei "nasz" Józef był ukochanym synem tegoż samego Jakuba oraz jego drugiej żony, Racheli. Historia przedstawiona w musicalu okazuje się całkiem wiernym oddaniem rzeczywistości przekazywanej nam przez tradycję chrześcijańską... i choć nie brakuje w niej często spotykanej w Starym Testamencie atmosfery okrucieństwa, to jednak dzieło Tima Rice'a i Andrew Lloyda Webbera wydobywa i uwydatnia drugie dno, w którym widzimy Józefa jako osobę niezwykle pokorną oraz oddaną Bogu. Moim zdaniem mistrzowsko ukazuje to utwór "Close every door", który możemy usłyszeć na YouTubie w polskiej wersji językowej:

   O drzewie genealogicznym rodziny Józefa można by mówić jeszcze bardzo długo - co jest nie bez znaczenia dla fabuły musicalu. Wystarczy wspomnieć, iż jego ojciec, Jakub, był poligamistą i miał w sumie dwunastu synów: sześciu z pierwszą żoną Leą, dwóch ze swoją ulubienicą Rachelą oraz po dwóch z każdą z niewolnic, które uczynił swoimi nałożnicami. Józef, jako ten najmłodszy z braci, w dodatku będący pierworodnym synem ulubionej żony Jakuba, Racheli, nie cieszył się szczególną miłością swoich starszych braci... W Piśmie Świętym czytamy dosłownie: Bracia Józefa widząc, że ojciec kocha go bardziej niż wszystkich, tak go znienawidzili, że nie mogli zdobyć się na to, aby przyjaźnie z nim porozmawiać. (Rdz 37, 4). Wers wcześniej wspomniany jest też niezwykły prezent, który Józef otrzymał od ojca: "długą szatę z rękawami" (co tłumaczy się również jako szatę "wzorzystą"). A gdy jeszcze dodamy, że interesujący nas bohater z kart Biblii był posiadaczem wyjątkowej supermocy - potrafił interpretować sny - otrzymamy solidny fundament osi fabularnej musicalu.

   Losy Józefa bynajmniej nie są przykładem sielankowego życia - zostaje on sprzedany w niewolę do Egiptu przez swoich zazdrosnych braci. Tam trafia do domu wysokiego urzędnika egipskiego, Potifara. A jest to dopiero początek niełatwej drogi... w której jednak kluczowa i bardzo pomocna okazuje się być umiejętność interpretacji snów.

   Dziś, patrząc na to dzieło, które jest nie tylko bardzo popularne na całym świecie, ale również niezwykle ważne dla nas, polskich musicalomaniaków - przed którymi w latach 90-tych XX wieku zaczął odsłaniać się prawdziwy, amerykański musical - trudno uwierzyć, iż początkowo powstało ono jako 15-minutowa kantata dla szkoły muzycznej w Londynie. I pomimo, iż jest to kompozycja młodego, wciąż niedoświadczonego chłopaka (Webber w 1968 roku miał zaledwie 20 lat), to jednak gromadzi w sobie wiele elementów charakterystycznych dla jego późniejszego stylu... Przede wszystkim jest to idealnie spójna opowieść z wyraźnym leitmotivem, w której, po prostu, rządzi muzyka. Jest to idealne przeciwieństwo musicali będących jukeboxami: u Webbera to nie muzyka służy historii - to historia służy muzyce.

Jesus Christ Superstar (1970)

musical na podstawie siedmiu ostatnich dni życia Jezusa Chrystusa

rok powstania: 1970

libretto: Tim Rice

polska prapremiera: 1987,

Teatr Muzyczny w Gdyni

"Jesus Christ Superstar" - ten musical znany jest chyba najbardziej z krążących wokół niego mitów. Antyżydowski, broniący Judasza, ukazujący romans Jezusa z Marią Magdaleną... Nie da się ukryć, kolejny pomysł na zaczerpnięcie inspiracji w tradycji chrześcijańskiej poszedł w zupełnie inną stronę, niż gorąco przyjęty "Józef...". Do kolekcji kontrowersji wokół tego dzieła warto też chyba dodać, że warstwa muzyczna w swojej pierwotnej formie nawiązywała do kultury Dzieci Kwiatów, a całość przybrała formę rock-opery - czyli czegoś, co trudno jest wyobrazić sobie na niedzielnych Nieszporach. Jednak pomimo tego musical "Jesus Christ Superstar" zdobył uznanie na całym świecie i we wszystkich środowiskach - od ateistów i wyznawców religii niechrześcijańskich po papieża Jana Pawła II. 

   Jest to jeden z tych tytułów, których w Polsce przedstawiać nie trzeba. Po swojej prapremierze w Gdyni w 1987 roku, pojawił się on również w Teatrze Rozrywki w Chorzowie, a obecnie wciąż możemy go oglądać w Teatrze Muzycznym w Łodzi oraz Teatrze Rampa na warszawskim Targówku. I choć są to skrajnie różne inscenizacje, niezmiennie pozostają u nas paletą fantastycznych artystów, wśród których prym wiodą Jakub Wocial oraz Marcin Franc, wcielający się w tytułową postać. Jednak tą najpierwszą i chyba dla nas najważniejszą jest kreacja Marka Piekarczyka... która, pomimo, iż musical jest przecież tak bardzo "obrazoburczy", przypominana jest na wielu ważnych uroczystościach, również tych religijnych.

...cdn.

Bibliografia

1. Andrew Lloyd Webber, w: https://www.thefamouspeople.com/profiles/andrew-lloyd-webber-8524.php (dostęp: 23.05.2019).

2. Andrew Lloyd Webber, w: https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Lloyd_Webber, dostęp: (23.05.2019).

3. The Likes of Us, w: https://en.wikipedia.org/wiki/The_Likes_of_Us (dostęp: 23.05.2019).

4. DZIEJE POTOMKÓW JAKUBA, w: Biblia Tysiąclecia. Źródło: http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=37 (dostęp: 22.05.2019).

5. Joseph (Genesis), w: https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_(Genesis) (dostęp: 22.05.2019).

6. Jesus Christ Superstar, w: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christ_Superstar (dostęp: 22.05.2019).

7. List of people who have won Academy, Emmy, Grammy, and Tony Awards, w: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_people_who_have_won_Academy,_Emmy,_Grammy,_and_Tony_Awards (dostęp: 23.05.2019).