Teatr Rozrywki w Chorzowie
Jesus Christ Superstar
reż. Marcel Kochańczyk
24.01.2018, godz. 16:00
Historię męczeństwa Jezusa Chrystusa znamy doskonale z tradycji chrześcijańskiej. Jest ona z pozoru prosta psychologicznie, za to bogata w metafory oraz duchowe wskazówki, jednak, przede wszystkim, kończy się ona dającą nadzieję obietnicą życia. Wydaje się, że to, co najważniejsze, zostało w niej już powiedziane. Co więc kryje się pod tytułem autorstwa Tima Rice'a oraz Andrew Lloyda Webbera?
Musical "Jesus Christ Superstar" wzbudza na całym świecie mnóstwo kontrowersji, i chyba nie bez powodu. Historia Zbawienia zaadaptowana na współczesne czasy oraz muzykę rockową, ukazująca ludzką twarz Jezusa, w środowiskach chrześcijańskich jest prawdziwą rewolucją. W dodatku nie wiadomo, co myśleć o dogłębnej psychoanalizie Judasza, o platonicznej miłości Marii Magdaleny do Zbawiciela, o prześmiewczym songu Heroda, o pytaniach o sens Męki Pańskiej... Z drugiej strony musical otrzymał aprobatę Jana Pawła II oraz doczekał się nie tylko wystawień na całym świecie, ale i wielkich tras koncertowych oraz kilku prestiżowych nagród. Można więc powiedzieć, że jego "bluźnierczość" jest sprawą bardzo indywidualną, bo każdy widz odbiera go w zgodzie z własną wrażliwością i własnym bagażem życiowym. Zapewne znajdą się zarówno osoby, które wyjdą z teatru zniesmaczone, jak i takie, dla których widowisko będzie początkiem długich i głębokich refleksji. Może ono również być, po prostu, pasjonującym spotkaniem ze sztuką, ponieważ na widowni na całym świecie zasiadają przedstawiciele wielu różnych religii, nie tylko chrześcijańskich.
W 2000 roku dzieło zawitało pod strzechę Teatru Rozrywki w Chorzowie, gdzie zostało zagrane już ponad 300 razy. Można pomyśleć, że pomimo swojego niecodziennego charakteru, musical stanowi ważną część życia kulturowego Górnego Śląska. Jak prezentuje się osiemnaście lat po swojej premierze?
Zachwycająca oprawa
Jeśli możemy mówić o elemencie polskiej inscenizacji, dla którego szczególnie warto wybrać się do Rozrywki, jest to na pewno wybitna choreografia Jarosława Stańka. Wymagające i pełne ekspresji układy podziwiamy już w trakcie uwertury. Ich współczesna konwencja wspaniale współgra z rockową muzyką, a jednocześnie znanym nam językiem przerzuca kartki kalendarza o dwa tysiące lat wstecz. Po raz kolejny bryluje tu zgrany i bardzo dobry technicznie zespół Teatru Rozrywki. Dzięki niemu już pierwsze chwile po rozpoczęciu spektaklu zapewniają widzom niezwykłe przeżycia, a sekwencje takie, jak piosenka Szymona Zeloty wydają się wręcz zachęcać do tego, by wstać z miejsca i bawić się, jakby to był Woodstock, a nie teatr. Tym bardziej, że skojarzeniom ze sceną koncertową sprzyja surowa, ale bardzo funkcjonalna scenografia Grzegorza Policińskiego: składają się na nią przede wszystkim metalowe schody i platformy, momentami przypominające trybuny. Daje to artystom możliwość płynnego przechodzenia z ulic Jeruzalem do sypialni Piłata, czy z siedziby Kajfasza do sądu.Kolejnym wspaniałym elementem oprawy są kostiumy Elżbiety Terlikowskiej. Choć część z nich zdążyła się zestarzeć wraz z upływem lat i nie ukazuje już strojów, które widujemy codziennie na ulicach, to jednak pewne kody, jak biała szata Jezusa, skórzana kurtka i kozaki Marii, czy różowy (od czapki po skarpetki) uniform Heroda są na tyle uniwersalne, że ich wydźwięk zapewne jest identyczny, jak w roku premiery. Nawiązanie do codziennego życia w strojach jest zabiegiem, który jest bardzo przyjemny dla oka i nie odwraca uwagi od akcji, jednocześnie będąc jej doskonałym uzupełnieniem.
Najsłabsze ogniwo - przekład
Niestety, twórcy polskiego libretta, czyli Wojciech Młynarski i Piotr Szymanowski, postanowili w swojej pracy trzymać się konwencji biblijnej. Ich teksty w zasadzie niczym nie różnią się od pieśni śpiewanych w kościołach i wydaje się, że ich głównym celem jest wychwalanie Boga. Można też odnieść wrażenie, że w sekwencjach, w których Jezus konfrontuje się ze swoimi przeciwnikami, zadbano o delikatność języka, jakby twarde zarzuty i niewybredne żarty, które stworzył Tim Rice, były tematem tabu i nie miały nic wspólnego z prawdą historyczną. Szkoda, ponieważ oryginalne teksty są bardzo inteligentne, a akcja musicalu zwarta i wymagająca zamknięcia wielu informacji w bardzo krótkim czasie. I choć w inscenizacji chorzowskiej można bez problemu nadążać za fabułą, sylwetki bohaterów są płytkie, ich język sztuczny, a przesadne ugrzecznienie Judasza, czy Heroda sprawia, że najmocniejsze i najwięcej dające do myślenia sekwencje wydają się po prostu nudne.Oko Judasza
Jednym z powodów, dla którego musical "Jesus Christ Superstar" zdobył złą sławę w niektórych kręgach chrześcijańskich, jest ogromna rola Judasza, będącego nie tylko częścią planu zbawienia, ale też gęsto wypowiadającego się w dosadny sposób na temat działań swojego mistrza. Rówieśnik produkcji chorzowskiej, wyreżyserowany przez Gale'a Edwardsa i Nicka Morrisa spektakl filmowy, zaprezentował nam historię, która w całości opiera się właśnie na świecie widzianym oczami najsłynniejszego zdrajcy w dziejach. Nie tylko nie wymagało to żadnych zmian w scenariuszu, ale i prowadziło akcję w sposób logiczny i pasjonujący od pierwszej do ostatniej sceny. Pokazuje to nie tylko ogrom materiału, z jakim muszą się zmierzyć aktorzy pracujący nad tą postacią, ale i daje pewne pojęcie o trudności tego zadania. I wydawać by się mogło, że bywalcy Teatru Rozrywki nie mają się czym martwić, bo tu broni się zarówno nazwisko Janusza Radka, jak i zdobyta przez niego rok po premierze Złota Maska. Niestety, w tym momencie prezentacja tego artysty pozostawia wiele do życzenia... Przede wszystkim wyraźnie brak tu wykształcenia teatralnego: prawie cała warstwa emocjonalna skupia się na twarzy, a ekspresja wyrażana jest głównie gestami rąk. Jeśli chodzi o śpiew, lata temu mógł być on perłą tego spektaklu, dziś jednak składa się głównie z krzyku i nie wypada dobrze nawet w konwencji rockowej. Na swoją obronę Janusz Radek może mieć jednak krótki moment sceny samobójstwa, gdy jego postać, pogrążona w rozpaczy, wydaje z siebie upiorny dźwięk w bardzo wysokim rejestrze - jest to jedna z najbardziej wbijających w fotel chwil spektaklu, bowiem ma się wrażenie, że to, co wychodzi z gardła artysty, jest głosem potępionej duszy.Gwiazda Gwiazd
Obecność w spektaklu Macieja Balcara, który gra Jezusa, jest w pewnym sensie odpowiedzią na ostatni człon tytułu musicalu: "Superstar". I jest to chwyt, który sprawdza się znakomicie. Jezus z Nazaretu, nazywający sam siebie "Synem Bożym", interpretujący po swojemu Pisma i uzdrawiający trędowatych musiał, nawet w swoich czasach, wzbudzać ogromne zainteresowanie, które dziś umieściłoby go w szufladce: "celebryci". Mając tę świadomość, można czerpać naprawdę dużo radości z podziwiania na scenie idola tysięcy ludzi. Mimo to Maciej Balcar w swojej kreacji postanowił jednak pozostać w konwencji biblijnej, tworząc swoją postać w bardzo ciepły, ewangeliczny sposób, a łatka gwiazdy wydaje się tu przyszyta wbrew woli Zbawiciela, który cały czas pamięta o swojej misji na Ziemi. Pewnym kłopotem tej kreacji jest - jak w przypadku Janusza Radka - brak wykształcenia aktorskiego, który jest widoczny, choć niezbyt rażący. Nieco bolesną kwestią okazuje się tu również część partii wokalnych - przede wszystkim słynne "Gethsemane". Maciej Balcar, który jest bardzo dobrym wokalistą, tym razem położył na swoje barki ciężar, z którym mało który artysta musicalowy jest w stanie sobie poradzić. Można powiedzieć, znalazł on po prostu sposób, by zaprezentować się w tym utworze bez widocznego uszczerbku dla postaci... jednak dla miłośników musicalu będzie to trochę za mało.Perełki obsady
Pomimo upływu czasu, pewne kreacje nie tylko się nie zestarzały, ale wydają się tak świeże i pełne zaangażowania, jakby od premiery minęło najwyżej kilka tygodni. Taką postacią jest na pewno Piotr, w którego wciela się Marek Chudziński. Bardzo częstym problemem inscenizacji musicalu "Jesus Christ Superstar" jest słabe rozróżnienie towarzyszy Jezusa, w tym również tego najważniejszego. Tutaj jednak nie mamy z tym problemu, bo Marek Chudziński od samego początku wykazuje się ogromnym zaangażowaniem, dba o relacje między apostołami i w tym wszystkim jest dużo bardziej widoczny od swoich towarzyszy. Myślę, że nawet widzowie, którzy przychodzą na spektakl pierwszy raz i nie znają występującej obsady, w pewnym momencie stwierdzą: "O, to jest pewnie święty Piotr!". Na dodatkową pochwałę zasługują partie wokalne, wykonywane głosem dobrze wyszkolonym, ciepłym i świadomym przekazywanej treści. Jeśli zaś chodzi o scenę, w której Piotr wypiera się swojego mistrza, ujawnia ona w pełni doskonały warsztat oraz gruntowne, bardzo emocjonalne przygotowanie do roli. Gdy artysta przeżywa wszystko razem ze swoją postacią - a w tym przypadku ściśnięty głos Marka Chudzińskiego ledwie pozwalał mu śpiewać - nie ma opcji, by widz pozostał niewzruszony.Jedną z najsłynniejszych kreacji chorzowskiego "Jesus Christ Superstar" stworzyła Maria Meyer, nazywana przez wielu "pierwszą damą polskiego musicalu". Niestety, tej wybitnej artystki nie zobaczymy już w roli Marii Magdaleny, która w tym momencie należy do Wioletty Malchar-Moś. Jednak należy przyznać, że jest to jedna z najlepiej stworzonych postaci tego przedstawienia. Uwagi można mieć co najwyżej do przesadnych manier w głosie artystki, jednak ładunek emocjonalny oraz głębia psychologiczna są do kupienia od pierwszej do ostatniej sceny. Przede wszystkim, chorzowska Maria nie jest sztucznie dobrą, cukierkową postacią; widz nie ma wątpliwości, że ogląda kobietę trudniącą się najstarszym zawodem świata. Dopiero w trakcie rozwoju akcji rozpoczyna się jej przemiana, która wyciska najszczersze łzy wzruszenia, przede wszystkim w utworze "Jak mam go pokochać".
Nie sposób nie wspomnieć o jeszcze jednej kreacji. Choć z powodu poprawnego politycznie tłumaczenia bardzo ucierpiała barwność i komiczność Króla Heroda, obsadzenie w tej roli Jarosława Czarneckiego było prawdziwym strzałem w dziesiątkę. Aktor ten wydobywa całą śmieszność swojej postaci, jednocześnie utrzymując ją w przekonaniu własnej wspaniałości i potęgi. Bardzo dobrze wypadają towarzyszące mu panie, śliczne i zalotne, ale przede wszystkim doskonale z nim współpracujące. Wielkie chapeau bas!
Własna wizja dzieła Webbera
Choć jest wiele scen chorzowskiej inscenizacji, które zachwycają i pozwalają wyjść z teatru z czymś więcej, niż wspomnieniem rockowej historii Zbawiciela, jednak są i takie, którym brak jest porządku i miejsca na refleksję. Doskonałym przykładem może być sekwencja powrotu do Piłata, która pełna jest krzyku... i w zasadzie niczego więcej. Brakuje tu budowania napięcia, czy wyraźnego centrum, w którym odbywa się "chłosta", brak nawet wyraźnie brzmiącej muzyki oraz liczenia, które same w sobie wystarczą za połowę bodźców stymulujących dramatyczność tej sceny. Dziwne jest również to, że muzyka, która w sposób naturalny powinna przejść w słynny numer "Superstar", urywa się nagle i po chwili słyszymy utwór "Jeszcze raz od nowa", którego właściwe miejsce jest pomiędzy piosenką Heroda a samobójstwem Judasza. Można to uzasadnić treścią, która mówi o zawiedzionych nadziejach i chęci rozpoczęcia wszystkiego jeszcze raz, jednak nie należy zapominać, że Andrew Lloyd Webber stworzył muzykę jeszcze przed powstaniem libretta, dlatego to muzyka jest głównym nośnikiem historii, bardzo spójnym w swojej konstrukcji i wywołującym odpowiednie emocje we właściwych momentach.Jeszcze jedną nieco bolesną kwestią jest niepełne wykorzystanie możliwości, jakie daje warstwa muzyczna. Choć rola Kajfasza aż prosi się o zatrudnienie śpiewaka-basa (co praktykuje się w ogromnej większości inscenizacji na świecie), twórcy odebrali sobie możliwość uzupełnienia swojej produkcji o taką małą, lecz zapadającą w pamięć perełkę. Być może nie zdawali oni sobie sprawy z tego, z jak wymagającymi partiami wokalnymi mają do czynienia, traktując jedno z największych dzieł Webbera jak zwykłą muzykę rozrywkową. Pewnym sygnałem na to wskazującym jest piosenka Szymona Zeloty, doskonała pod każdym względem, z wyjątkiem - śpiewu. Występujący w roli tego apostoła Dominik Koralewski stawiał - podobnie, jak Janusz Radek - raczej na wrzask, niż na trzymanie się linii melodycznej, co nie prezentowało się najlepiej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz